YALAN HABERLER FABRİKASI
Makedonyalı öğrenciler Donald Trump'ı ABD başkanlığına nasıl seçti?
Makedonya'nın Köprülü kenti, dünya politikasının bir merkezi ve yalan haberler fabrikası haline geldi. Kentteki lise öğrencileri ve mezunları ortalama ABD'liler arasında çok popüler olan hikâyeler uyduruyorlar. Donald Trump'ın seçim süreciyle ilgili haberlerin çoğu Köprülü'de ortaya atıldı. Bu hikâyelerin etkisi öyle yayıldı ki, Batı basınında 'Makedonyalılar Trump'ı başkanlığa nasıl seçti?' gibi ifadeler yer almaya başladı. Köprülü'ye giden Sputnik muhabiri, 'yalan haberler fabrikasını' araştırdı.
Köprülü Belediye Başkanı Slavcho Chadiev, gülerek "ABD tarihini değiştirdiğimizi düşünmek güzel. Bunun doğru olup olmadığını bilmiyorum. Çok dinamik bir dünyada yaşıyoruz, insanlar ünlü olmak istiyor. Biz de bu şekilde ünlü olduk. Dünyanın en büyük basın kuruluşları artık Makedonya ve kentimizle ilgileniyor" dedi.
'RUS HACKERLARIN GİZLİ ÜSSÜ'
Her şey 2016 yılında ABD seçimlerinin gerçekleştiği dönemde başladı. ABD'li gazete ve internet sitelerinden gazeteciler hızla yalan haberler ortaya atan siteler ve Köprülü'de ortaya çıkan, Trump'ı destekleyen ya da sadece onunla ilgili olan uydurmaca hikâyelerle ilgilenmeye başladı.
"WTOE 5 News sitesinin Papa'nın, milyarder işadamını ABD başkanı olması için en iyi aday olduğu gerekçesiyle desteklediği yönündeki haberi bunlardan biri."
Kuşkusuz böyle bir durum sözkonusu değildi. Trump'ın mitingde kendisine küfür eden birine vurduğu yönündeki haber de bir başka popüler haberdi. Bu haber Cumhuriyetçi adayın tuhaf taraftarları üzerinde tarif edilemez bir hazza dönüştü ve 'gerçek bir erkek gibi' davrandığı yönünde ifadelere neden oldu.

ConservativeState.com sitesinde de Hilary Clinton'ın Trump'ı 2013 yılında 'parayla satın alınamayacak ve en dürüst insan' olarak Beyaz Saray'da görmek istediği yönünde bir haber yer aldı. Bu haber sosyal medyada 500 bin kez paylaşıldı.

Aralık 2016'da seçimleri kaybeden Clinton, yalan haberlerle mücadele edileceği vaadinde bulundu.


Clinton "İnsanların hayatı tehlikeye atılıyor. Bu tehlikeye dikkat verilmeli ve hızlı bir şekilde ilgilenilmeli" ifadelerini kullandı.
ABD'li politikacıların dikkatleri NATO'ya girmek isteyen Makedonya'daki 'Rus hackerların' gizli üslerine yöneldi.

ABD'li basın kuruluşlarından biri Clinton'ın seçimleri kaybetmesinin ardından Barack Obama'nın deyim yerindeyse Köprülü hakkında takıntılı hale geldiğini, konuyu yardımcıları ve istihbarat ve güvenlik danışmanlarıyla konuştuğunu yazdı.


ABD'Lİ 'TIKLARI' EN DEĞERLERİ
Yugoslavya Sosyalist Cumhuriyetler Birliği döneminde Köprülü gelişmiş bir endüstriyel merkezdi. Kentte önde gelen bir çinko fabrikası, ünlü bir porselen fabrikası ve başka birçok fabrika vardı. Fabrika atıkları nedeniyle kent, Yugoslavya'nın en kirli kenti olarak görülüyordu.


Daha sonra fabrikalar kapatıldı ve ortada metalurji fabrikalarının atıklarından oluşan büyük siyah dağlar ortaya çıktı, kent sakinleri içinse çalışabilecekleri yerler artık yoktu.

Kentin daha sonraki umutsuzluk içindeki atmosferi ise 'Ya iz Titov-Velesa' (Ben Köprülüyüm- kentin 1996'dan önceki ismi) filminde anlatılıyor. Metalurji fabrikası doğaya da, kent sakinlerinin sağlığına da zarar veriyordu. Ancak bir iletişim yeri ve kentin varlık sebebi, merkeziydi. Fabrika yoksa, yaşam da yoktu.



Köprülü Belediye Başkanı Chadiev "Ülkenin çöküşünden sonra endüstri de bir gecede çöktü" ifadelerini kullandı.


Köprülü Belediye Başkanı Slavcho Chadiev
Belediye, son zamanlarda Almanya'dan kente 50 milyon Euro değerinde yatırım çekebildi, fakat buna rağmen ülkenin ekonomik durumunu başka bir hale getirmek imkânsızdı. Köprülü kronik depresyonda: Sinema kapalı, futbol kulübü 'Borets' iflasın eşiğinde.





Makedonyalı biri ile evlendikten sonra kente yerleşen Rus asıllı Natalya "Burası küçük bir şehir ve çok yoksul. Burada yapılacak hiçbir şey yok. Erkekler için iş yok, özellikle de gençler için. Büyük bir işsizlik düzeyi var. Bu nedenle gençler ya Üsküp'e, başkente gidiyor, ya da Avrupa'nın başka ülkelerine" ifadelerini kullandı.

Natalya'ya göre, Köprülü'de etkili iki faktör var. Bir tarafta iş sahası ve imkân eksikliği, bir tarafta da Yugoslavya döneminden beri korunan temel eğitim düzeyi. Bu durum da beklenmedik bir etki yarattı. Lise öğrencileri ve okullarından yeni mezun öğrenciler aktif bir şekilde internetteki reklam projelerinde yer almaya başladı. Yeterince bilgi ve yapacakları başka bir şey olmasa da, her yerde internet erişimi var, Köprülü'de bile.


Bir süre sonra ise "Haber yazarsak, reklamlarla da para kazanabiliriz" düşüncesi oluştu. Daha fazla okuyucu, daha fazla para demekti. Haberlerin güvenilir olmasının bir önemi yoktu.


Köprülü'de bu işle uğraşan ilk isimlerden biri Sputnik'e kendisini Dmitr olarak tanıtan genç bir adamdı. 19 yaşındaki Dmitr, Üsküp'te web tasarımı okuyor, bir yıl boyunca da Trump hakkında haberler yazdı. Yüzünün görünmesi ve fotoğrafının çekilmesini istemeyen Dmitr, yasalardan korkmuyor. Ancak ileride özgeçmişine dahil edilemeyecek, gurur duyulacak bir şey yapmadığı görüşünde.


"İşler, Donald Trump hakkında sansasyonel hikayeler ve yalan haberler yazarak kolay para kazanılabileceğini fark eden okuldan iki arkadaşımla başladı."
Dmitr "ABD'li tıkları en değerlileri. Bunu anladık ve onlara yönelik siteler yapmaya başladık. Planımız para kazanmak içindi" dedi.


Dmitr ve arkadaşları çoğunlukla Google AdSense reklam servisi ile çalışıyordu. Özellikle Trump hakkında haberler yazmak gibi bir görevleri yoktu, ancak onunla ilgili haberler daha çok okunuyordu. Bu da daha fazla para demekti.


"Hillary Clinton hakkında haberler, Bernie Sanders hakkında bir şeyler yazmaya çalıştık, ancak yalnız Trump hakkındaki haberler çok hassastı" ifadelerini kullandı. "Bence bunun nedeni Donald Trump'ın destekçilerine ana akım medyayı takip etmemelerini söylemesinden kaynaklanıyordu. Bu nedenle Trump destekçileri alternatif haber kaynakları arıyordu."


Bu noktada ABD'liler Makedonyalı öğrencilerin ağına düştü. Politikacı ve şovmen Trump hakkında skandal, sıcak, sıradan olmayan haberler okumak istiyorlardı ve aldılar da. Talep, her zaman arzı doğurur. Facebook'ta kurulan hesaplar aracılığıyla Trump destekçisi gruplarda yalan haberler paylaştılar, böylece iyi bir trafik oluştuğunda Google standart reklam planı doğrultusunda yatırım yaptı.
Dmitr için bu sadece bir işti: Trump onun için bir anlam ifade etmiyordu, o solcu demokrat Bernie Sanders'a sempati duyuyordu.


Bir başka yalan haber yazarı ise Mariya'ydı. 34 yaşındaki Mariya'ya yalan haberler yazarken kendisinden yaşça küçük kuzenleri yardım ediyordu.


"Bu işin nasıl yürüdüğünü anlamam için bir ya da iki güne ihtiyacım vardı"


Mariya'nın bu işe ilgisi tamamen fayda amaçlıydı. Kentteki ortalama bir maaş 200-300 Euro, yalan haberlerle ise ayda 3 bin, 4 bin Euro kadar para kazanılabiliyordu. Daha şanslı olanlarsa 10 bin veya 15 bin Euro kazanabiliyordu.

Mariya "Köprülü bir zamanlar bir endüstri şehriydi. Zamanla fabrikalar kapandı, anne babaların yiyecek hiçbir şeyi kalmadı, çocuklar acı çekiyor, herkes para kazanmanın yolunu arıyor. Bir şans ortaya çıktı, biz de bunu kullandık" ifadelerini kullandı.

Mariya, tek başına bu işle uğraşan düzinelerce insan olabileceğini söyledi. Mariya'nın açıklamasına göre, kentte bu işi yapan 200-300 kişi var ve dünya politikasını sarsıntıya uğrattılar. Öte yandan politika kullandıkları temalardan yalnızca biri. Sağlıklı yaşam ve Hollywood ünlülerine dair haberler de ABD'liler tarafından en çok okunan haberlerden.


"UYUŞTURUCU TİCARETİ YAPMAKTAN İYİ"
Halk ve yerel yetkililerin Köprülü'nün aniden gelişen ünü konusunda tepkileri ise farklı. Ortada bir yalan söz konusu olduğu için durumu kınayanlar da var, gurur duyanlar da.


Natalya "Heyecan oluştu. 18 yaşında bir oğlum var. Üsküp'te bir liseyi bitirecek, tepkisi ise 'harika' oldu" dedi.


"Evet, ahlaki bir faktör var. Nihayetinde yalan haber, yasaların sınırında bir durum. Fakat buradaki suç durumuna bakılınca, bu çok kârlı bir iş. Kosova ve Makedonya, Almanya ve Avusturya'ya uyuşturucu geçiş noktası. Maalesef, bu yüzden birçok genç yitip gidiyor. Yalan haber sitesi kurmak, uyuşturucu ticaretinden daha iyi. İnsanlar bu duruma getirildi."












Yalan haberler yayınlayan internet sitelerinin faaliyet sürdürdüğü apartman binası
İsmini vermek istemeyen bir başka Köprülü ise 20 yaşındaki oğlunun bu işle uğraştığını ve bu durumun harika olduğunu ifade etti.

Yerel yetkililerse bu işi onaylamasa da, yasadışı olarak görmüyor.
Köprülü Belediye Başkanı Slavcho Chadiev "Makedonya Cumhuriyeti'nin hiçbir yasası ihlal edilmedi. Her şeyin devlet yasaları uyarınca gerçekleştirildiğine dair bilgim var. Aksi takdirde yasal işlemler başlatılırdı" dedi.


"Para kazanmak istiyorlardı. Hepsi bu. Başka bir fikir de yoktu."
Natalya "Fakat ilginç olan bir nokta var. Para kazanmak için hiçbir şeyin sizi durdurmaması gerektiğini ABD'liler bize öğretti. Yalan… Colin Powell'ın Irak'ın işgalinden önce elinde salladığı tüpü (dişmacunu tüpü) hatırlayın. Bunu bize ABD'liler öğretti. Bizim öğrenciler de ABD'lilerin yöntemini kullandı" dedi.
Made on
Tilda