Kuzey Irak Kürt Bölgesi'ndeki referandum
Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY), tek taraflı olarak 25 Eylül 2017 tarihine Irak'tan bağımsızlık referandumunu düzenleme kararını aldı. Kürdistan Demokratik Partisi'nden (KDP) yapılan açıklamaya göre, referanduma sadece resmi olarak IKBY'nin kapsamına giren bölgeler değil, IKBY'nin kontrolündeki tüm bölgeler katılacak: Dohuk, Havler, Süleymaniye ile Kerkük ve Ninova'nın bir kısmı.
"Kürtlerin bağımsızlık ilan etme zamanı geldi. Ancak Irak'tan barışçıl bir şekilde diyalog ve müzakere yoluyla ayrılmak istiyoruz"
Mesud Barzani
Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) Başkanı
Iraklı Kürtler, bağımsızlık kazanma yönünde büyük yol kat etti. Halihazırda Kürt bölgesi Irak içinde geniş özerkliğe sahip, kendi ordusu var ve petrol ihraç ediyor.
ÜLKELERİN TEPKİSİ
"Yaptığı açıklama, bana göre hakikaten çok çok yanlış bir açıklama. Çünkü bizim yıllardır Irak'ın toprak bütünlüğü konusundaki hassasiyetimizi biliyor. Irak'ın toprak bütünlüğü konusundaki hassasiyetimizi bildiği halde, bunun yanında Kerkük özellikli bir bölge, bunu da bildiği halde, kalkıp hala buralarda kendine göre bazı operasyonlar yapma gayretinin içerisine girmesini hiç mi hiç doğru bulmuyorum."
"IKBY'nin referandum seçimi yanlış bir seçim. Irak'ın geleceği belirsizleşir ve bir felakete yol açabilir. Bu felaket sadece Kürtleri içine almakla kalmaz, Irak ve bölgenin güvenliğini de etkiler"
"Nihai kararlar alınırken, bu adımın siyasi, jeopolitik, demografik ve ekonomik sonuçlarıyla ilgili tüm hususların ve Kürt sorununun modern Irak'ın sınırlarının ötesine geçtiği ve tüm komşu ülkelerin durumunu etkileyeceği gerçeğinin göz önünde bulundurulacağını umuyoruz"
"Yasal bir referandum için gözlemciler ve Birleşmiş Milletlerin olması gerekiyor. 25 Eylül'de yapılacak referanduma herhangi bir uluslararası yasal dayanağın sağlanması zor görünüyor. Bu yüzden seçilen yolun riskli olduğunu belirtiyoruz. Sadece ABD değil tüm uluslararası koalisyondaki ülkeler referandumu desteklemediklerini bize iletti"
"İsrail terörizme bir bütün olarak karşı çıkarken, Kürt halkının kendi devletlerine ulaşmak için meşru çabalarını destekliyor"
"Irak'ın kuzeyinde ikinci İsrail'in kurulmasına izin vermeyeceğiz"
SORUNUN TARİHÇESİ
Birinci dünya savaşı sonrası:
1921'de İngiltere desteğiyle Emir Faysal İngiliz himayesi altındaki yönetimin kralı ilan etti. İngiliz sömürgeciliğine karşı Şeyh Mahmud Berzenci, bağımsız bir devlet kurma girişimiyle karşı çıktı. 1922 yılında, Berzenci kendisini kralı olarak ilan ettiği ve başkenti Süleymaniye olan Kürdistan Krallığı'nı kurdu. Ömrü iki yıl süren krallığın varlığı Süleymaniye'nin İngilizlerin eline düşmesiyle son buldu.
1940'lar:
Kürtlerin 20 yıla yakın süren başarısız özerklik girişimlerini, 1931'de Barzani aşiretinin başkanı seçilen Molla Mustafa Barzani'nin 1945'te başlattığı ayaklanma takip etti. Ayaklanma bastırılsa da 1946'da, Sovyetler Birliği'nin desteğiyle İran sınırları içinde Barzani'nin önemli rol oynadığı 'Mahabad Cumhuriyeti' kuruldu. Ancak aynı yıl, SSCB'nin İran'dan çekilmesinin ardından İran, cumhuriyete son verdi. Molla Barzani ise SSCB'ye sığındı.
1950'ler ve 1960'lar:
Irak'taki İngiliz egemenliğine yönelik muhalefet 1958'deki darbenin alt yapısını hazırladı. Kürtlerin önemli ölçüde desteklediği Abdülkerim Kasım darbesinin ardından Kürtlerin Irak'ın asli bileşeni olduğu anayasal olarak ilk kez teyit edildi. SSCB'deki sürgünden dönen Barzani, Bağdat'la iyi ilişkiler geliştirdi. Kürtlerin 'entegrasyon' yanlısı tutumları, Kürtlerin yönetimden uzaklaştırılması yönündeki çabalarla sona erdi. Barzani liderliğindeki ayaklanma, Irak Kürdistanı dağlarına taşınarak Kürt bölgesinin fiili olarak ele geçirilmesine silahlı şekilde devam edecekti.
1970'ler ve 80'ler :
Kürtlerin 1961 yılında yeniden başlayan ayaklanması 1968 darbesinde kilit rol oynayan Saddam Hüseyin'in 1971'de Mustafa Barzani'yle imzalandığı özerklik anlaşmasının önünü açsa da 1975'ten itibaren özerkliğin Saddam Hüseyin tarafından yok sayılması, Kürtlerin silahlı mücadelesini yeniden başlattı. 1980-88 yılları arasında yaşanan İran-Irak savaşında İran'ı destekleyen Kürtler, savaş süresince çok büyük ölçüde güç kaybetti. Savaş sonrası Kürt cephesi ile merkezi hükümet arasında ateşkes imzalandı. 1988 yılında Celal Talabani liderliğindeki Kürdistan Yurtseverler Birliği'ne bağlı Peşmergeler de İran ordusu ile iş birliği yaparak Halepçe kasabasında isyana girişti ancak isyan 3 ila 5 bin kişinin öldürüldüğü ve Bağdat'ın sorumlu olduğu Halepçe katliamıyla sonuçlandı.
1990'lı yıllardan bu yana:
Ekim 1991'de Irak Kürdistanı bölgesinin fiili özerkliği ilan edildi.
Temmuz 1992'de bölgesel hükümet kuruldu
30 Ocak 2005 tarihinde Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) ilan edildi
15 Ekim 2005'te IKBY'nin petrol gelirlerini bağımsız olarak kullanma ve kendi silahlı milis gücüne (Peşmerge) sahip olma hakkının pekiştirildiği yeni Irak Anayasası kabul edildi. Anayasanın 140. maddesinde, Diyala, Selahaddin, Kerkük ve Ninova'nın bir kısmı gibi ihtilaflı bölgeler olduğu kabul edildi ve en geç 31 Aralık 2017'ye kadar bağımsızlık referandumu düzenleme kararına yer verildi.
Temmuz 1992'de bölgesel hükümet kuruldu
30 Ocak 2005 tarihinde Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) ilan edildi
15 Ekim 2005'te IKBY'nin petrol gelirlerini bağımsız olarak kullanma ve kendi silahlı milis gücüne (Peşmerge) sahip olma hakkının pekiştirildiği yeni Irak Anayasası kabul edildi. Anayasanın 140. maddesinde, Diyala, Selahaddin, Kerkük ve Ninova'nın bir kısmı gibi ihtilaflı bölgeler olduğu kabul edildi ve en geç 31 Aralık 2017'ye kadar bağımsızlık referandumu düzenleme kararına yer verildi.
1990'lı yıllardan bu yana:
25 Haziran 2009: Irak Kürt Bölgesi Milli Meclisi, özerk bölgenin yeni anayasa tasarısını onayladı. Tasarıda, başta Kerkük ile Ninova ve Diyala illerinin bazı ilçeleri olmak üzere bazı tartışmalı bölgelerin IKBY'nin kontrolü altına alınmasını öngörüyor.
25 Temmuz 2009: Irak Kürt Bölgesi Parlamentosu'na seçimler yapıldı. Aynı gün Kürt tarihinin ilk doğrudan başkanlık seçimleri yapıldı. Bölgenin başkanı olarak Mesut Barzani seçildi.
27 Haziran 2014: Mesut Barzani, Irak Anayasası'nın 140. maddesini tanımadıklarını, tartışmalı topraklarının da IKBY'nin kontrolüne geçtiğini açıkladı.
3 Temmuz 2014: Mesut Barzani, Irak'tan bağımsızlık referandumunun yapılması girişimini bölgesel parlamentoya sundu.
25 Eylül 2017: Irak Kürt Bölgesi'nin bağımsızlığı referandumunun yapılması planlanıyor.
25 Temmuz 2009: Irak Kürt Bölgesi Parlamentosu'na seçimler yapıldı. Aynı gün Kürt tarihinin ilk doğrudan başkanlık seçimleri yapıldı. Bölgenin başkanı olarak Mesut Barzani seçildi.
27 Haziran 2014: Mesut Barzani, Irak Anayasası'nın 140. maddesini tanımadıklarını, tartışmalı topraklarının da IKBY'nin kontrolüne geçtiğini açıkladı.
3 Temmuz 2014: Mesut Barzani, Irak'tan bağımsızlık referandumunun yapılması girişimini bölgesel parlamentoya sundu.
25 Eylül 2017: Irak Kürt Bölgesi'nin bağımsızlığı referandumunun yapılması planlanıyor.
"Irak Kürt Bölgesi ve dışındaki Kürt bölgelerinin bağımsız devlet olmasını istiyor musunuz?"
Referanduma katılanlar, 4 dile (Kürtçe, Arapça, Türkmence ve Asurca) çevrilen bu soruya yanıt verecek.
Irak Kürt Bölgesi'nin parlamentosu, 15 Eylül Cuma günü, bağımsızlık referandumunun yapılması kararına onay verdi.
Almanya'nın Köln kentinde düzenlenen 25. Uluslararası Kürt Kültürü Festivali.
IRAK'A BAĞLI KÜRT BÖLGESİ
NÜFUS
IKBY: 5 milyon
Irak: 37 milyon
Irak: 37 milyon
YÜZ ÖLÇÜMÜ
IKBY: 78 736 km2
Irak: 438 318 km2
Irak: 438 318 km2
GSYİH
IKBY: 23,6 milyar ABD doları
Irak: 165,1 milyar ABD doları
Irak: 165,1 milyar ABD doları
KİŞİ BAŞINA DÜŞEN GSYİH
IKBY: 7 700 ABD doları
Irak: 4 455 ABD doları
Irak: 4 455 ABD doları
DOĞAL GAZ YATAĞI
IKBY: 2,83 trilyon metreküp
Irak: 3 819,9 milyar metreküp
Irak: 3 819,9 milyar metreküp
PETROL YATAĞI
IKBY: 45 milyar varil
Irak: 148,766 milyon varil
Irak: 148,766 milyon varil
İsveç'te gerçekleştirilen Kürdistan bağımsızlık gösterisi.
Irak'ın Erbil kentinde düzenlenen bağımsızlık gösterisi.
Ekonomi
Irak Kürt Bölgesi ekonomisinin ana sektörleri
Petrol ve doğalgaz satışı
Irak Kürt Bölgesi'ndeki keşfedilen gaz rezervleri, tüm Irak rezervlerinin yaklaşık yüzde 90'ını oluşturuyor.
Tarım ve hayvancılık
Irak Kürt Bölgesi'nde buğday, arpa, tütün, pamuk ve meyve yetiştiriliyor.
Tekstil, gıda, inşaat sanayileri
Bölgede ayrıca çimento üretimi yapılıyor.
Maden kaynakları
Mermer, demir, nikel, kömür, bakır, altın, kireç taşı, çinko. Erbil'de dünyanın en büyük kaya kükürdü yatağı bulunuyor.
ASKER SAYISI
Irak'ta asker sayısı
Yaklaşık 298 000
Bunların 168.000'i Iraklı mobilize askerler, yaklaşık 130.000'i de Haşdi Şabi milisleri.
IKBY'de asker sayısı
Yaklaşık 230 000
Peşmerge
PEŞMERGE
IRAK ORDUSU
Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'nde Hidrokarbon Kaynakli Enerji Kaynaği Üretimi
Irak Kürt Bölgesi'ndeki petrol ve doğalgazın keşfi, üretimi, altyapısı, lojistiği ve pazarlaması konusunda IKBY bir dizi şirket ile işbirliği yapıyor. IKBY'nin değerlendirmelerine göre, bölge 45 milyar (en az 6 milyar ton) varil petrol rezervlerine sahip. Bölge ayrıca yaklaşık 45 milyar metreküp keşfedilen doğalgaz rezervlerine sahip, yani tüm Irak rezervlerinin yüzde 90'ı.
2.83 trilyon metreküp
Irak Kürt Bölgesi'ndeki doğalgaz rezervleri
45 milyar varil
Irak Kürt Bölgesi'ndeki petrol rezervleri
530 bin varil/gün
Petrol üretimi (2017'nin ilk iki çeyreği)
300-350 bin varil/gün
Petrol ihracatı (2017'nin ilk iki çeyreği)
'Rosneft'le anlaşma, bölgenin Rusya ve Türkiye'yle ilişkilerini güçlendirecek'
Kürdistan Demokratik Partisi'nin (KDP) Rusya resmi temsilcisi Hoşavi Babakr, Rus devlet petrol şirketi Rosneft ile Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) arasında hidrokarbon arama ve üretimi alanında işbirliğinin genişletilmesi konusunda yapılan anlaşmayı 'tarihi bir olay' olarak niteledi.
| Daha fazlası |
ÇEŞİTLİ ÜLKELERDEKİ KÜRTLERİN SAYISI
Türkiye
14.7 – 15 milyon
Ülke nüfusunun %18.8'i
Ülke nüfusunun %18.8'i
İran
8.1 – 10 milyon
Ülke nüfusunun %12'si
Ülke nüfusunun %12'si
Irak
5.5 – 8 milyon
Ülke nüfusunun %20'si
Ülke nüfusunun %20'si
Suriye
1.7 – 3 milyon
Ülke nüfusunun %15.8'i
Ülke nüfusunun %15.8'i
