Türkiye - Операция НАТО в Югославии

NATO'nun Yugoslavya'ya saldırısı

NATO güçlerinin Yugoslavya bombardımanı 24 Mart 1999'da başladı ve 10 Haziran 1999'da sona erdi.

Çeşitli verilere göre operasyon sırasında 2 bin 500'e kadar Yugoslavya vatandaşı yaşamını yitirdi.

Operasyonun başlatılması için resmi neden olarak Kosova'daki Arnavut nüfusunun etnik temizlikten ve 'insani felaketten' korunması gösterildi.

Batı bu şekilde Sırp polis ve ordu güçlerinin, 1998'in yazında bölge topraklarının neredeyse yüzde 40'ını ele geçiren ve 'Sırp işgalcilere' karşı şiddet kullanarak mücadele eden, Sırbistan'da terör örgütü olarak görülen 'Kosova Kurtuluş Ordusunun' direncini kırmaya yönelik operasyonuna tepki verdi.

'Kosova Kurtuluş Ordusu' savaşçıları
© AP

NATO'nun Yugoslavya'ya saldırısı 24 Mart 1999'dan 10 Haziran 1999'a kadar sürdü ve ittifakın 1995'te Sırp Cumhuriyeti'ni bombalamasından sonra kendi sınırlarının dışında gerçekleştirdiği ikinci operasyon oldu.

Açıklamalara göre, bombardımanların başlıca hedefi askeri tesislerdi.

Ancak hava saldırıları sonucunda 25 bin konut imha edildi, 470 kilometre otoyol ve 595 kilometre demiryolu zarar gördü, 38 köprü imha edildi.

14 havalimanına, neredeyse 40 hastane ve polikliniğe, neredeyse 100 okul ve kreşe, 176 kültürel yapıya zarar verildi.

Sırp değerlendirmelerine göre bombardımana maruz kalan yapıların yüzde 38'i, sivil amaçlı kullanılıyordu.

1996 yılı

Kosova'da Arnavut teröristler, Sırp sivillere ve polislere karşı ilk saldırılar gerçekleştiriyor.

Kasım 1997

'Kosova Kurtuluş Ordusu' (KKO) "Arnavutların Sırp istilacılardan özgürlüğü için mücadele" ilan ediyor. Arnavutluk'tan Kosova'ya kaçak silah akışı başlıyor.

Mart 1998

Yugoslavya güvenlik güçleri, KKO liderlerinden birini, yanındaki örgüt üyeleri ve teslim olmayan siviller ile birlikte etkisiz hale getiriyor. Batı, Belgrad'ı aşırı güç kullanmakla suçluyor.

Eylül-Ekim 1998

BM Güvenlik Konseyi, Kosova'da ateşkesin sağlanması ve çatışan taraflar arasında görüşmelerin başlaması talebinde bulunuyor. Kosova'ya AGİT misyonu gönderiliyor. Buna rağmen Sırplara yönelik saldırı sayısı artmaya devam ediyor.

Ocak 1999

Yugoslavya güvenlik güçleri, Kosova'nın Racak köyünde onlarca Arnavut teröristi yok ediyor. AGİT, yaşananları 'sivil katliam' olarak nitelendiriyor. Daha sonra otopsi yapan Fin adli tıp uzmanı Helena Ranta, sivil ölümlere ilişkin raporun AGİT misyonu şefinin baskısı altında hazırlandığını itiraf etti. Ranta'daki olaylar, Yugoslavya'ya saldırının bahanesi oldu.

Şubat 1999

Fransa'nın başkenti Paris yakınlarındaki Rambouillet'te ABD, Rusya ve AB'nin arabuluculuğunda Yugoslavya ve Kosovalı Arnavutların temsilcileri arasında görüşmeler yapılıyor. Görüşmeler, Belgrad'ın kabul edilemez olarak gösterdiği Kosova'ya NATO güçlerinin yerleştirilmesi gibi şartlar yüzünden başarısız oluyor.

Mart 1999

AGİT misyonu Kosova'dan çekiliyor. NATO Genel Sekreteri Javier Solana askeri operasyon kararını veriyor.

Mart 1999

24 Mart. NATO, BM Güvenlik Konseyi'nden yetki almadan Yugoslavya'yı bombalamaya başlıyor.

Kayıplar

Zarar değerlendirmesi

Belgrad'a göre 30 – 100 milyar dolar arası.

Kurbanların sayısı

Hala bilinmiyor. Sırp tahminlerine göre bin 200 ila 2 bin 500 arasında kişi öldü ve yaklaşık 6 bin kişi yaralandı.

Hava saldırılarının sayısı

Ülke genelinde 995 tesis toplam 2 bin 300 kez vuruldu. Yugoslavya topraklarına seyreltilmiş uranyum içerenler de dâhil olmak üzere yaklaşık 420 bin mermi düştü.

Sırp halkının çektiği acıların sembolü 3 yaşındaki Milica Rakic oldu. Çocuğun ebeveynleriyle birlikte yaşadığı daireye NATO'ya ait bir merminin parçası isabet etti. Küçük kız kurtarılamadı.

NATO basın sözcüsü Jamie Shea, ittifakın hava saldırıları sonucunda sivillerin arasındaki ölümleri 'tali zarar' olarak nitelendirdi.

Sivillerin ölümüyle sonuçlanan en bilinen vakalar:

Yakova ve Prizren kentlerinin yakınında Arnavut sığınmacı konvoylarının bombalanması

toplamda 160'dan fazla kişi öldü

Lužane civarında (Priştine'nin kuzeyinde) otobüsün bombalanması

46 ölü

Belgrad'da ulusal televizyon kanalı RTS (Sırbistan Ulusal Televizyonu) binasına yönelik hava saldırısı

16 ölü

Grdelica geçidinde Sırp yolcu trenine hava saldırısı

14 ölü

NATO güçleri Yugoslavya Askeri Kuvvetleri'nden kat kat üstün olsa da bu ülke hem havada, hem de karada kararlı bir direnç göstermeyi başardı.

İttifak kara operasyonu başlatma riskine girmedi, ancak Sırp tarafının iddialarına göre, kendisi için başarısızlıkla sonuçlanan iki çatışmaya dolaylı olarak katıldı.

Košare sınır karakolu çatışması

Küçük bir grup Yugoslav askerinin KKO terör yanlılarının Arnavut ordusunun ve NATO güçlerinin desteği ile Kosova'ya girme girişimlerine 2 ay boyunca direndiği Košare sınır karakolu çatışması.

Paštrik çatışması

KKO, Arnavut ordusu ve İttifak güçlerinin NATO'nun kara harekâtı başlatması durumunda 'koridor' sağlamak amacıyla Yugoslavya Silahlı Kuvvetleri sınır birliklerinin yok edilmesi amacıyla başlatılan operasyon.

NATO'nun müdahalenin Yugoslav ordusunun hızlı yenilgisi ile sonuçlanacağını planlamasına rağmen, bombardımanlar uzadı.

Yapılan müzakereler sonunda, Sırp polisinin ve ordusunun Kosova'dan geri çekilmesi ve buraya çok uluslu barış gücünün (KFOR) konuşlandırılması konusunda anlaşmaya varıldı.

Kumanova (Makedonya) müzakereleri

Bununla birlikte KFOR, KKO'da yer alan Arnavut terör yanlılarını silahsızlandırma süreciyle ilgilenme taahhüdünü üstlendi, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) tarafından alınan 1244 no.lu karar ise Kosova'nın Yugoslavya içinde korunmasını öngörüyordu.

Sonsöz

KKO'deki terör yanlılarının 'silahsızlanma' beyanına rağmen, Kosova kendi koruyucu birliklerini, ardından güvenlik güçlerini ve 2018'de kendi ordusunu kurdu.

© Sputnik

BMGK'nın 1244 no.lu kararında Yugoslavya'nın toprak bütünlüğü beyan edilmiş olmasına rağmen, 2008'de Kosova, uluslararası toplumun birçok üyesinin desteği ile tek taraflı olarak bağımsızlığını ilan etti.

© Sputnik

Uluslararası güçler Kosova'ya geldikten sonra 200 binden fazla Sırp ve Arnavut olmayan diğer kişiler bölgeyi terk etti.

Şu anda Sırplar sadece Kosova'nın kuzeyinde ve küçük kapalı bölgelerde yaşıyor.