USSR-Turkey-archives

SSCB ve Türkiye: Fotoğraflara yansıyan işbirliği

Foto © Sergey Kuznetsov

Üst düzey ziyaretlerden sinema festivallerine, Nazım Hikmet'ten Türkan Şoray'a, Cengiz Aytmatov'dan Sovyet marketinin vitrinindeki Türk çayına... Sputnik fotoğraf arşivlerine göz attı ve okurlarını yakın Türk-Sovyet geçmişimizin sayfalarında geziye davet ediyor.

Üst düzey çalışmalar

Rus-Türk ilişkilerinin son dönemi sıklıkla yapılan üst düzey görüşmelerle öne çıkıyordu. 2016'nın sonlarında göreve başlayan Türkiye'nin Moskova Büyükelçisi Hüseyin Diriöz'ün belirttiği gibi, "İniş çıkışlar olmasına rağmen şimdi ilişkiler yeni ivme alıp hızla gelişiyor. Ben büyükelçi olduğumdan beri mesela iki liderimiz 15 kere görüştü".
Sputnik, çok uzun süre önce yapılan tarihi üst düzey görüşmelerden arşivlerde kalan kareler arasından bir seçki hazırladı.

Dışişleri Bakanı Bekir Sami'nin başkanlığındaki Türk hükümet heyetinin Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti (RSFSC) ziyareti. 19 Temmuz - 14 Ağustos 1920.

Fotoğrafta: Türkiye ve RSFSC heyetleri arasında 'Dostluk ve Kardeşlik Antlaşması'nın' (Moskova Antlaşması) hazırlanması ile ilgili görüşme. Fotoğraf SSCB Merkez Devrim Müzesi'nin (şimdiki adıyla Rusya Çağdaş Tarihi Merkez Devlet Müzesi) kaynaklarından temin edildi.

Türkiye ve SSCB arasında 16 Mart 1921'de 'Dostluk ve Kardeşlik Antlaşması' imzalandı.

Fotoğrafta: Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti ve RSFSC Hükümeti arasında Moskova Antlaşması'nın imzalanması. Moskova.

S. İ. Aralov 5 Ocak 1922'de RSFSC'nin Türkiye Yetkili Temsilcisi olarak atandı.

Fotoğrafta: Sovyetlerin Türkiye'deki yetkili temsilcisi Semyon Aralov, eşi, Sovyet Büyükelçilik çalışanları ve Türk resmi temsilcilerle birlikte (ilk sırada soldan dördüncü). S. Aralov'un özel albümünden.

SSCB Bakanlar Kurulu Başkanı Aleksey Kosıgin 1966'da Türkiye'ye bir çalışma ziyareti düzenledi. Fotoğrafta: Kosıgin'in başkanlık ettiği Sovyet heyeti için İstanbul Topkapı Sarayı'nda yapılan karşılama töreninin katılımcıları. / Sovyet heyeti için İstanbul Yeşilköy Havalimanı'nda düzenlenen uğurlama töreni.

SSCB'den Rusya'ya. Fotoğrafta: Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın resmi SSCB ziyareti. SSCB Devlet Başkanı Mihail Gorbaçov (sağda) ve Turgut Özal (solda), Sovyet-Türk belgelerini imzaladıktan sonra. Kremlin. 1991 / Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı Süleyman Demirel'in (sağda) resmi Rusya ziyareti. Kremlin'de Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Boris Nikolayeviç Yeltsin'le görüşme. 1992.

Fabrikalardan Türk çayına

Bugün Rusya ve Türkiye, aralarındaki ticaret hacmini 100 milyar dolara çıkarmayı hedefliyor. Bu hedefi geçen ekimde Moskova'yı ziyaret eden Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli teyit etti. Pakdemirli, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in iki ülke arasında belirlediği 100 milyar dolarlık ticaret hedefine gidilen yolda tarımsal ürün ihracatının artırılması için üzerlerine düşeni yapacaklarını belirterek, "Bu hedefe varmak için bir an önce aksiyon ve eylemde bulunmak üzere yola çıkıyoruz" dedi.
Arşiv fotoğrafları, Sovyet-Türk ekonomik işbirliğinin nasıl geliştiğine ışık tutuyor.

1960'lar. SSCB Bakanlar Kurulu Başkanı Aleksey Kosıgin, elinde Çayırova'daki cam fabrikası ziyareti sırasında işçilerden aldığı hediyeyle.

Çayırova'daki cam fabrikası Sovyetler Birliği'nden kredi alınarak inşa edilmişti.

1975. Fotoğrafta: Sovyet-Türk ekonomik işbirliği çerçevesinde inşa edilen İskenderun Demir ve Çelik Fabrikası'nın açılışı. / Sovyet ve Türk uzmanlar İskenderun Demir ve Çelik Fabrikası'nda. / SSCB Bakanlar Kurulu Başkanı Aleksey Kosıgin'in başkanlığındaki Sovyet hükümet heyeti ve Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı Süleyman Demirel, İskenderun Demir ve Çelik Fabrikası'nın açılış töreninde.

1980'lerin sonu. Fotoğrafta: Moskova'daki Petrovskiy Pasajı'nın içinden bir görüntü. Türk inşaat şirketi Enka rekonstrüksiyon işlerini yürütüyor. 1990. / Rus moda tasarımcısı Vyaçeslav Zaytsev'in tasarımlarına göre Türk şirketi Orjin Deri tarafından üretilen deri, tabaklanmış deri ve velür deri kıyafet modelleri sergisi ve açık arttırma usulüyle satışı. 1989. / Türk çayının bulunduğu vitrinin başında mağaza satış görevlisi. Moskova, 1990.

Turizm alanında işbirliği. Fotoğrafta: SSCB ve Türkiye Cumhuriyeti hükümetlerinin arasında turizm alanında işbirliğibe ilişkin anlaşmanın imzalanması. 1986. / Türk turistler Leningrad'daki mağazalardan birinde hediyelik eşya alışverişi yaparken. 1967.

Kitapların sayfalarında ve çekim setlerinde

Fakat ulusların kaderini belirleyen sadece fabrikalar ve siyasiler değil. İnsanlar daima insan olarak kalırlar, sinema izlemek ve sinemayla uğraşmak, şarkı söylemek ve roman yazmak, birbirilerine hikayeler anlatmak isterler. Türkiye ve Sovyetler Birliği'nin halkları her zaman kültür alanındaki işbirliğine destek verdi.

Kültür alanında Sovyet-Türk ve Rus-Türk işbirliği söz konusu olunca büyük Türk şairi Nazım Hikmet akıllara gelen ilk isim oluyor.

Nazım Hikmet'in, Artek Çocuk Kampı'nda tatil yapan (Sovyetler döneminin komünist çocuk teşkilatının üyeleri) pionerlerle buluşması. Foto: Sputnik

Nazım Hikmet 1920'li yıllarda birkaç kez Sovyetler Birliği'ne gelmişti.

Nazım Hikmet 1951'de SSCB'ye temelli yerleşmiş ve hayata gözlerini yumduğu 1963'e kadar orada yaşamıştı. Fotoğrafta: Şair ve drama yazarı Nazım Hikmet SSCB'de. 1956. Foto: Sputnik

Fotoğrafta: Yazar Aziz Nesin, Novodeviçye Mezarlığı'nda bulunan Nazım Hikmet mezarını ziyaret ediyor. / Türk yazar Nazım Hikmet'in anısına Novodeviçye Mezarlığı'nda yapılan anıt.

Kültür alanındaki bağları devam ettirme gerekliliği bugün de güncelliğini koruyor. Türkiye'nin Moskova Büyükelçisi Hüseyin Diriöz, Moskova'da 'Türk Sineması Günleri' festivalinin açılış töreni dolayısıyla yaptığı konuşmada şunları söyledi: "Öncelik verdiğimiz bir nokta, en önemli nokta, Türkiye ile Rusya arasındaki ilişkileri her alanda geliştirmek. Siyasi alanda, ekonomik alanda, ama onlardan daha önemli insani, beşeri ve kültürel alanda".

Hem SSCB, hem de Sovyet-Türk işbirliği için sinema, kültürün önemli alanlarından biri oldu.

Moskova 8. Uluslarası Sinema Festivali. Soldan sağa: Gina Lollobrigida (İtalya), Stanislav Rostotskiy (SSCB) ve Türkan Şoray (Türkiye). © Foto: Aleksandr Makarov

Ünlü oyuncu Türkan Şoray, ortak Sovyet-Türk yapımı sinema filminde başrolleri paylaşan kişilerden biriydi.

Bir Aşk Masalı adlı film, Nazım Hikmet'in yazdığı Ferhat ile Şirin piyesinden kurgulandı. Ayrıca 1977'de Sovyet yazar Cengiz Aytmatov'un hikayesinden sinemaya uyarlanan 'Selvi Boylum Al Yazmalım' filmi hayat buldu. Türkan Şoray bu filmdeki baş rolü üstlendi.

Sinema bugün de üzerinde konuşulan bir konu. Kasım 2018'de Antalya'da düzenlenen Dördüncü Rus-Türk Toplumsal Forumu'nda Uluslararası İnsani İşbirliği Federal Ajanslığı (Rossotrudniçestvo) Başkanı ve Rus-Türk Toplumsal Forumu Rusya tarafı eş başkanı Eleonora Mitrofanova, Rusya ve Türkiye arasında diplomatik ilişkilerin kurulmasının 320. yıldönümünün kutlanacağı 2021'e kadar iki ülke arasındaki ilişkileri anlatacak ortak bir filmin yapılabileceğini belirtti.

Elbette ki Sovyetler Birliği'nde bulunan Türk kültürünün temsilcileri sadece Nazım Hikmet ve Türkan Şoray değildi.

Türk opera şarkıcısı Leyla Gencer, Giuseppe Verdi'nin SSCB Bolşoy Tiyatrosu'nda sahnelenen La traviata adlı operasında sahne alırken.

Türk şarkıcı Esin Afşar, Frunze (şu anki adıyla Bişkek) kentinde sahne alırken.

Türk sinema oyuncusu Itır Esen, Taşkent'te düzenlenen Dördüncü Asya, Afrika ve Latin Ülkeleri Uluslararası Sinema Festivali'nde.

Fotoğraflar: Sputnik

Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk'ün Rusça'ya çevrilmiş çalışmaları ve Sovyet bilimcilerinin ulu önderin faaliyetleriyle ilgili yazdığı, ölümümüm 25. yıldönümü dolayısıyla Sovyetler Birliği'nde yayımlanan makaleler.