ABD'nİn İç İşlerİne müdahale ettİğİ ülkeler
İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana Amerika Birleşik Devletleri, dünya çapında birçok ülkenin iç işlerine müdahale etti. Günümüzde Washington'ın farklı ülkelerde düzenlenen 50'den fazla genel seçime müdahale ettiği biliniyor.
Bu müdahaleleri ise askeri darbeler, siyasi suikastlar, muhalifleri finanse etmek, şantaj ve propaganda yapmak gibi çeşitli yollarla gerçekleştirdiği bilinen bir gerçek. ABD'nin diğer ülkelerin siyaset ve seçimlerine müdahale ettiği vakaları derledik.
İtalya
1948, Milletvekili Seçimleri
Amaç:
İtalyan Komünist Partisi öncülüğünde kurulan koalisyonun zaferine engel olmak.
Araç:
Karşıt partilerin seçim kampanyalarına maddi yardım yapmak, yardımı reddeden İtalyanlara ise şantaj yapmak.
Sonuç:
Komünist Parti 1948 seçimleriyle beraber, ardından gelen 7 seçimi daha kaybetti.
1948 seçim adayları: ABD tarafından desteklenen Alcide De Gasperi ve İtalyan Komünist Partisi öncülüğünde kurulan koalisyonun adayı Palmiro Togliatti
Fİlİpİnler
1953, Devlet Başkanlığı Seçimleri
Amaç:
ABD yanlısı bir hükümet kurmak.
Araç:
CIA, Ramon Magsaysay'ın seçim kampanyasına destek verdi.
Sonuç:
Seçilen devlet başkanı ABD'yi destekledi.
İran
1953, Muhammed Rıza Şah Pehlevi'yi yeniden iktidara getirmeyi amaçlayan Ajax Operasyonu.
Amaç:
İran Başbakanı Muhammed Musaddık'ın hükümetini düşürerek İran petrollerini ele geçirmek.
Araç:
Meclis ve ordu mensuplarına, basın çalışanları ve gazetecilere Musaddık hükümetini güçsüzleştirmeleri için rüşvet verildi. Hükümet karşıtı kitlesel eylemler kurgulandı.
Sonuç:
Demokratik seçimle başa gelen Ulusal Cephe Partisi hükümeti düşürüldü. İran'dan sürülen Muhammed Rıza Şah Pehlevi ülkeye geri döndü. 1979 yılında gerçekleştirilen İslami Devrimi'nde hükümeti düşürülene dek, Amerika Birleşlik Devletleri'yle müttefik olmayı sürdürdü.
Guatemala
1954
Amaç:
Devlet Başkanı Jacobo Arbenz'in hükümetini düşürmek.
Araç:
Paralı askerler ve sahte haberler.
Sonuç:
Amerika'nın tam teşekküllü istilasından korkulduğundan, operasyon başarıyla tamamlandı. Kurulan diktatörlük rejimi 1996 yılına dek hüküm sürdü.
Ön sırada sağdan ikinci fotoğrafta: Jacobo Arbenz Guzman'ın 1954'te görevden indirilmesinden sonra iktidara gelen Carlos Castillo Armas.
Lübnan
1957, Milletvekili Seçimleri
Amaç:
Lübnan komünist ve sosyalistlerinin, dünyaya komünizm etkisi yaymalarını engellemek.
Araç:
Lübnan Ulusal Liberal Partisi, ABD hükümeti ve petrol şirketleri tarafından finanse edilerek 1957 seçimlerini kazandı.
Sonuç:
ABD birlikleri Lübnan'a girdi ve karşıt görüşlü taraflar arasında iç savaş çıkmasını tetikledi. Lübnan Eisenhower Doktrini'ni reddederek, pozitif tarafsızlık ilkesini benimsedi.
Japonya
1958, Milletvekili Seçimleri
Amaç:
Sosyalistlerin meclisteki çoğunluğunu önlemek.
Araç:
CIA, Liberal Demokrat Parti'nin örtülü Amerikan ödenekleriyle sosyalistleri desteklediği dedikodusunu yaydı.
Sonuç:
Sosyalistler, 90'ların başına dek parlamentoda çoğunluğu sağlayamadı.
Küba
1961
Amaç:
Devrimci Fidel Castro hükümetini devirmek.
Araç:
Karşıt görüşlü Kübalılar, ABD desteğiyle askeri olarak örgütlendirildi.
Sonuç:
Operasyon başarılı olmadı.
ABD, Küba'ya ekonomik yaptırımlar uyguladı. CIA, Küba'ya yönelik askeri saldırı planları geliştirdi. Karşıt görüşlü Kübalılardan oluşan bir gerilla ordusu kurup silahlandırmayı düşündüler. 17 Nisan 1961'de, 1.200 gerilla adada yer edinerek, 10 kilometrelik bir alanı istila etti. Küba Ordusu saldırıları püskürttü ve gerillaların 1.000'den fazlasını esir aldı. Girişim tam bir başarısızlıkla sonuçlandı.
Fotoğraflarda: ABD'ye ait uçaksavar silahı Fidel Castro yönetimindeki ordu ve halk milis güçlerine doğrultulmuş durumda. // Devrim karşıtı güçlerin el konulan silahları.
Brezİlya
1964, Askeri Darbe
Amaç:
Güney Amerika ve Brezilya üzerindeki ABD kontrolünü sürdürerek, Sovyetler Birliği'yle olası yakınlaşmalarını önlemek.
Araç:
Brezilya Devlet Başkanı João Goulart'ı düşürmek ve ülkede askeri diktatörlük kurmak.
Sonuç:
Askeri diktatörlük kuruldu, Brezilya ekonomik ve siyasi olarak ABD'nin etkisi altına girdi. Sansür, eziyet ve işkence sonucu birçok vatandaş sırra kadem bastı.
Domİnİk Cumhurİyetİ
1965
Amaç:
Ülkenin iç karışıklıklarından yararlanarak bölgede ABD'nin çıkarlarını korumak ve ikinci bir Küba'nın oluşmasını engellemek.
Araç:
Dominik Cumhuriyeti'ndeki iç karışıklıklar tehlikeli seviyelere ulaştığında, ABD Başkanı Lyndon Johnson ülkenin sol devrimcileri yenebileceğini düşünerek bizzat askeri müdahale emri verdi.
Sonuç:
Çatışmalar sona erdi ve diktatör cumhurbaşkanının gücü sağlamlaştı.
Yunanİstan
1967, Milletvekili Seçimleri
Amaç:
Seçimlerde ABD karşıtı Merkez Parti'nin kazanmasını engellemek.
Araç:
Askeri darbe desteklendi, CIA siyasi suikast ve işkencelere karıştı.
Sonuç:
Eski bir CIA ajanı olan faşist Georgios Papadopoulos'un öncülüğündeki Yunanistan askerî cuntası, ülkede korku salmaya başladı. Rejimin ilk ayında 8.000 kişi idam edildi.
1999 yılında, Amerika Birleşik Devletleri rejime destek verdiğini kabul etti.
Şİlİ
1973, Medya Destekli Askeri Darbe
Amaç:
Salvador Allende öncülüğündeki sol görüşlü koalisyon hükümeti düşürmek ve Şili'yi eskisi gibi ABD etkisi altına almak.
Araç:
Ekonomi ve bilgi harbi.
Sonuç:
Sol görüşlü Milli Birlik koalisyon hükümeti düşürüldü ve Devlet Başkanı Salvador Allende intihar etti.
Grenada
1983
Amaç:
Komünist hükümeti devirmek.
Araç:
Askeri müdahale. Grenada'nın Küba ve Sovyetler Birliği'yle yakınlaşması ABD'yi endişelendirmişti. Radikal komünist bir hükümetin iktidara gelmesinin ardından, Reagan askeri müdahale emri verdi.
Sonuç:
ABD işbirliğiyle ülkedeki sol ideolojinin önü kesildi.
Afganİstan
1979-1989 Savaşları
Amaç:
ABD'nin hayati önemde çıkarları bulunan bölgelerde, Amerikan ordusunun etkisini genişletmek.
Araç:
Mücahitler ve diğer Afgan gruplara direnişlerini sürdürmek üzere mali ve askeri destek sağlandı.
Sonuç:
Sovyetler Birliği tarafından desteklenen sayısız silahlı grup ve NATO'nun desteklediği Afgan Mücahitler arasında silahlı çatışmalar yaşandı.
Panama
1989
Amaç:
Panama Devlet Başkanı Manuel Noriega'nın etkisini azaltmak ve Panama Kanalı görüşmelerini garanti altına almak.
Araç:
Askeri müdahale.
Sonuç:
Noriega'nın hükümeti düşürüldü. Uluslararası kamuoyu, çokça tahribat ve sivil kaybına neden olan bu operasyonu kınadı.
Nİkaragua
1990, Milletvekili Seçimleri
Amaç:
Amerikan destekli aday Viotela Chamorro'yu desteklemek.
Araç:
Ekonomik terör ve bilgi harbi.
Sonuç:
Daniel Ortega seçimi kaybetti.
Çekoslovakya
1990, Başkanlık Seçimleri
Amaç:
Son 40 yılın ardından, komünist olmayan ilk başkanının seçilmesi.
Araç:
ABD, komünist rakibine karşı Vaclav Havel'in partisini destekledi.
Sonuç:
Havel seçimi kazandı ve Çekoslovakya dağıldı.
Çekoslovakya Devlet Başkanı Vaclav Havel (ortada), 21 Şubat 1990'da ABD Kongresi ortak toplantısından önce yaptığı konuşma sırasında zafer işareti yapıyor.
Yugoslavya
2000, Başkanlık Seçimleri
Amaç:
Yugoslavya Başkanı Slobodan Miloşeviç'i düşürmek.
Araç:
1992 yılında ekonomik yaptırımlar uygulandı, 1999 yılında NATO askeri müdahalesi gerçekleştirildi, bağımsız medya ve sivil toplum kuruluşları finanse edildi.
Sonuç:
Slobodan Miloşeviç seçimleri kaybetti ve hükümet karşıtı eylemlerle görevinden alındı. 2003 yılında Yugoslavya dağıldı. 2008 yılında Kosova, Batılı devletlerin desteğiyle tek taraflı bağımsızlığını ilan etti.
Irak
2003
Amaç:
Cumhurbaşkanı Saddam Hüseyin ve Baas Partisi hükümetini devirmek, Irak'ın kimyasal ve biyolojik silahlarını yok etmek.
Araç:
ABD, İngiltere ve koalisyon güçleri askeri müdahalede bulundu. Ülke (15 Aralık 2011'e dek) işgal edildi, ve ABD kontrolünde bir hükümet kuruldu.
Sonuç:
Meşru hükümet düşürüldü. Bölgenin geniş petrol yataklarını işletme hakkı elde edildi. Irak hükümeti ve sivil kuruluşlar gözden düştü. Farklı etnik ve dini aidiyetlere sahip gruplar karşı karşıya geldi.
Yüz binlerce insan yaşamını yitirirken, milyonlarcası da göç etti. Bölgede kitle imha silahları kullanıldığına dair bir kanıt bulunamadı. Aynı şekilde, Saddam Hüseyin'in 11 Eylül saldırılarıyla ilişkisi olduğu ve uluslararası terörü desteklediği de ispatlanamadı.
Gürcİstan
2003 Seçimleri
Amaç:
Gürcistan'da, özellikle de Karadeniz kıyılarında hâkimiyet kurmak. Rusya'yla olan ekonomik ve siyasi ilişkileri zayıflatmak.
Araç:
Kadife Devrim'i finanse ederek karşıt görüşlü hareket, parti ve kampanyalara maddi destek sağladı.
Sonuç:
Gül Devrimi sonucu ABD yanlısı Mihail Saakaşvili iktidara geldi. Tiflis'in askeri müdahalesi sonucu Güney Osetya, 2008 yılında Gürcistan'dan ayrıldı.
Ukrayna
2004 Seçimleri ve 2013 Darbesi
Amaç:
Rusya'ya komşu bir ülkede ABD etkisi tesis etmek, Karadeniz'de kontrol sağlamak ve NATO'nun Rusya sınırlarındaki mevcudiyetini genişletmek.
Araç:
Karşıt görüşlü parti ve adayların seçim kampanyalarını finanse etmek.
Sonuç:
Devlet Başkanı Yanukoviç'i devirmeyi amaçlayan hükümet karşıtı Maydan eylemleri başladı. İç savaş ve ekonomik kriz meydana geldi.
Lİbya
2011
Amaç:
Muammer Kaddafi'yi devirmek.
Araç:
ABD, Libya ordusu ve emniyet teşkilatlarıyla çatışan silahlı birliklere maddi ve askeri yardım sağladı. Amerika Birleşik Devletleri ve NATO, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin Lübnan'da belirlediği uçuşa yasaklı bölgeyi bahane ederek askeri müdahalede bulundu.
Sonuç:
Muammer Kaddafi, silahlı bir grubun, konvoyuna gerçekleştirdiği saldırıyla öldürüldü ve böylece hükümet düştü. On binlerce sivil yaşamını yitirdi. Günümüzde, ülkede hala muhalefet halinde olan ve birbirlerini tanımayan iki hükümet mevcut. Ülkenin birçok şehrinde IŞİD de dâhil olmak üzere birçok cihatçı grup kol geziyor. Petrol bölgelerinin çoğu ya IŞİD ya da diğer silahlı gruplar tarafından işgal edilmiş durumda.
Surİye
2011-2019
Amaç:
Esad hükümetini düşürmek.
Araç:
ABD, dış ülkelerin müdahalesini önlemeye çalışan hükümeti düşürmek amacıyla karşıt gruplara mali ve askeri yardımda bulundu ve ekonomik reformları baltaladı. Beşar Esad'dan görevinden ayrılması istendi. Petrol ambargosu uygulandı ve ülkenin toprakları bombalandı.
Sonuç:
Ülkede iç savaş çıktı. Suriye türlü terör gruplarının yerleşim alanı haline geldi. Milyonlarca Suriye vatandaşı ülkelerini terk etmek zorunda kalarak komşu ülkelere göç etti. Silahlı çatışmalar ve terör saldırılarında yüz binlerce insan yaşamını yitirdi.
Türkİye
12 Eylül 1980, 15 Temmuz 2016
12 Eylül Darbesi
Türkiye'de 12 Eylül 1980'de gerçekleştirilen darbeye ABD'nin müdahil olduğu yönünde güçlü kanı bulunuyor. Eski CIA ajanı Paul Henze'in 12 Eylül darbesi ile ilgili "Bizim çocuklar başardı" sözleri konuyla ilgili itiraf niteliğinde önemli açıklamaların başında geliyor. Ayrıca BBC Türkçe, ABD Dışişleri Bakanlığı belgelerine ulaşarak, darbe sırasında ABD'nin Ankara Büyükelçisi olan James Spain'in darbeden birkaç saat sonra ABD'ye gönderdiği diplomatik nota ulaşmıştı. Ortaya çıkarılan bilgiye göre Spain bu notta "Mevcut askeri liderlerin tamamını iyi tanıyoruz ve özellikle de NATO üyeliği başta olmak üzere Türkiye'nin güvenlik ya da dış politikasında değişim yaşanacağı yönünde bir endişe taşımamıza da gerek yok" diyordu. 12 Eylül Darbesi'ni gerçekleştiren Kenan Evren'in, dönemin ABD Başkanı Jimmy Carter'a mektup göndererek teşekkür ettiği de ifşa edilmişti.
15 Temmuz darbe girişimi
Türkiye, 15 Temmuz akşamı 12 Eylül 1980 darbesinden 36 yıl sonra ilk defa bir askeri darbe denemesine sahne oldu. TSK içinde kendilerini 'Yurtta Sulh Konseyi' olarak tanımlayan ve TSK içindeki FETÖ'yle ilişkili olan bir grup tarafından gerçekleştirilen darbe girişimi, başta İstanbul ve Ankara olmak üzere operasyonların düzenlenmesinin yanı sıra çok sayıda sivilin sokaklarda sergilediği direniş sonucu engellendi. Ancak 15 Temmuz kalkışmasında, FETÖ Lideri Fetullah Gülen'in bulunduğu ABD'nin rolü olduğuna dair güçlü kanı var.
Zira darbe girişimi esnasında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı olan İçişleri Bakanı Süleyman Soylu "Darbenin arkasında Amerika Birleşik Devletleri var" ifadelerinde bulunmuştu.
İddianamede yer alan bilgiye göre, 15 Temmuz gecesi Adana'daki İncirlik Üssü'nün ABD'li komutanı Albay John Walker ile Türk komutanı Tuğgeneral Bekir Ercan Van en hareketli saatlerde yan yanaydı. Darbeye katılan F-16'lara İncirlik'ten yaklaşık 210 ton yakıtla 10 kez havada ikmal yaptığı ortaya çıkmıştı. Hatta Tuğgeneral Van'ın "Tanker uçaklarının havalandırılması yönündeki talimatı kimden aldığımı hatırlamıyorum, uyukluyorum" sözleri hafızalara kazınmıştı. Hükümete yakın Yeni Şafak gazetesi, darbe planının ABD'nin kullanımında olan Adana'daki İncirlik Üssü'nde kurgulandığını yazdı.
Gazete, 22 Temmuz 2016'da yayımladığı haberi, darbenin ilk saatlerinde MİT tarafından Kilis'te tutuklanıp acilen İstanbul'a getirilen Hatay'da görevli FETÖ'cü subayın itiraflarına dayandırmıştı. İddialar henüz belgelerle doğrulanmasa da; akıllarda iktidara yakın medyada yer almış "15 Temmuz Türk-Amerikan savaşıydı" , "15 Temmuz'da FETÖ'yü Türkiye'ye saldırtanlar ABD ve ortaklarıdır" yorumları ve Washington'a kuvvetli dönük şüphe kaldı.
Venezüella
2019
Amaç:
Mevcut Devlet Başkanı Nicolas Maduro'yu devirmek ve ülkedeki petrol şirketleri üzerinde kontrol sağlamak.
Araç:
Maduro'ya karşı suikast düzenlemek ve Venezüella'ya yönelik ekonomik abluka uygulamak.
Sonuç:
Uluslararası kamuoyu ikiye bölündü. ABD, AB ve bazı Latin Amerika ülkeleri darbe sonrası muhalefet lideri Guaido'yu devlet başkanı olarak tanıdıklarını söylerken Türkiye, Rusya ve İran gibi bazı ülkeler, seçilmiş devlet başkanı Maduro'nun yanında saf tuttu. Venezüella, ABD'nin askeri müdahalesiyle tehdit ediliyor.
